غذاهای محلی استان کهگیلویه و بویراحمد

شله شیری(شیر برنج)

از دیگر غذاهای سنتی در روستای فتح، بر حسب اینکه از قدیم الایام دامداری پیشه مردم این روستا بوده، لذا لبنیات جایگاه ویژ های در خوراک افراد روستا داشته و شله شیری یا شیر برنج یکی از این غذاهای لبنی است.
برای تهیه شله شیری ابتدا برنج را در آب ریخته و بعد از نرم شدن شیر را به آن اضافه می کنند و در عین حال که ساده درست می شود بسیار خوشمزه است

لِوی

لوی با کسره زیر لام به دین ترتیب آماده می شود که شیر بز و یا گوسفند و گاوی را که به تازگی زائیده باشند می دوشند و پس از پخت به صورت جامد در می آید. این غذای خوشمزه و مقوی مخصوص زمستان و فصول سرد سال است و باید آن را گرم خورد زیرا وقتی سرد می شود از مزه می افتد.

شله(برنج) بادامی

شله بادامی که مخلوطی از بادام کوهی( محصول مناطق اطراف گچساران و چم شیر و باشت و سایر مناطق می باشد) و برنج می باشد بدین صورت طبخ می شود که در ابتدا بادام به همراه پوست آن توسط بَردِهر(آسیاب کوچک دستی) ریز ریز می شود، در آب جوشانده و بعد از مدتی برنج را به آن اضافه می کنند و بسیار خوشمزه است

آش کارده (هره)

برای تهیه‌ی این غذا، کارده را که گیاهی گرمسیری با برگ‌های پهن است، خورد می‌کنند و در آبلیمو می‌خوابانند، تا ترش شود. بعد از دو روز آب به آن اضافه می‌کنند. بعد از جوشیدن، گندم و برنج نیم‌کوب به آن اضافه می‌شود. این آش معروف‌ترین آش این منطقه است.

شله ماسی یا شله دووی (شله ماستی یا شله دوغی)

برای تهیه‌ی این غذا، پس از جوشاندن دوغ، برنج را در آن می‌جوشانند و پونه و پیاز داغ را به آن اضافه می‌کنند. بعد از آن‌که از حالت آبکی درآمد، در سینی می‌ریزند. وسط سینی را خالی می‌کنند و کره‌ی محلی در آن می‌گذارند. هرکسی بخواهد از این غذا بخورد، کره را از وسط سینی روی غذا می‌ریزند و می‌خورد.

نان بلیط یا بلوط

قدیمی‌ترین نان محلی کهگیلویه نان بلیط یا نان بلوطی است. برای تهیه‌ی این غذا پوسته‌ی سخت بلوط را می‌گیرند و خشک می‌کنند. سپس پوسته‌ی نازک بعدی را که به آن جفت می‌گویند، نیز می‌گیرند. این پوسته خاصیت درمانی دارد و برای درمان دردهای معده مفید است. جفت بسیار تلخ است و آن‌را درون پوسته‌ی کپسول 500 می‌گذارند و می‌خورند، یا آن‌را می‌جوشانند و می‌خورند و بعد از آن، تکه‌ای گوشت کباب‌شده می‌خورند، تا از حالت تهوع جلوگیری شود.
برای تهیه‌ی نان بلوطی عصاره‌ی بلوط یا کلگ را درون آب یک هفته می‌خیسانند، تا به‌صورت خمیر درآید. سپس آن‌را درون سبدهای مخصوصی که از شاخه‌های بادام کوهی می‌سازند، پالایش می‌کنند. بعد آن‌را با دست ورز می‌دهند و به‌وسیله‌ی ابزاری به نام حسوم آن‌را روی ساج پهن می‌کنند و به‌وسیله‌ی حسوم وارونه می‌کنند، تا دو طرف آن برشته شود. این نان به رنگ قهوه‌ای تیره است.

کله ‌جوشک یا کلک سوز

این غذا، نوعی غذای ساده است که از دوغ درست می‌شود. ابتدا پیاز و پونه را در روغن تفت می‌دهند و پس از این‌که پیاز قرمز رنگ شد، دوغ را به آن اضافه می‌کنند. معمولا به تعداد هر نفر یک لیتر دوغ استفاده می‌شود. سپس کمی ادویه به آن اضافه می‌کنند و می‌جوشانند. زمانی که غلیظ و سبز رنگ شد، با نان محلی آن‌را می‌خورند. این غذا بیشتر در مناطق گرمسیری در فصل بهار توسط عشایر مصرف می‌شود.

پخت نان محلی

پخت نان تقریبا مشترک بین لرهای استان کهگیلویه و بویر احمد است. اسامی ابزار و تلفظ انها احیانا تفاوت دارد. در اینجا بر روستای الگن متمرکز می شویمپس از ترکیب آرد گندم و جو به نسبت های متفاوت آن را با «اُربیز»(آردبیز بیخته و با آب ترکیب کرده و هَویر(خمیر) درست میکنند

صبح زود کسی که می خواهد پخت نان کند بیدار می شود و «تاوه» را روی «سه پایه» آتش قرار میدهد، نان روی تاوه پخت می شود . خمیر را که معمولا آخر شب در« لَگَن» هَویرگذاشته اند و رویش را پوشانده اند معمولا وقت سحر بیدار میشوند تا نان بپزند. این کار کاملا زنانه است و معمولا سه زن و حداقل دو زن این کار را انجام میدهند

کار اصلی را زنی که به او نان پز میگویند انجام میدهد که گلوله های مدور خمیر(در اصطلاح محلی به این گلوله ها مِچَه می گویند) را پس از گذاشتن روی «تَوَک» با «تیر نون پز» و با مهارت خاص و بسی پیچیده تر از کاری که در نانوایی ها انجام میشود به شکل بسیار نازک و مدور در می آورد و روی تاوه قرار میدهند. ماندگاری این نانها طولانی و از انجایی که نازک میباشند هیچ قسمتی از نان دور ریخته نمی شود. بعضی از زنان روستا در کار پخت نان شهره اند یعنی هم سرعت و هم مهارت بالایی دارند دارند.

شخص دیگری با «تیر نون واری کن» نان هایی را که روی تاوه(تابِه) هستند را زیر و رو میکند تا هر دو طرف پخت شود. علاوه بر این میله اهنی نون او زن ظرفی که آب در ان هست و یک جارو که مخصوص تمیز کردن سطح تاوه است ابزار این فرد است. این کار هم مهارت خاصی میخواهد. همزمان این فرد باید هیمه های زیر تاوه را تنظیم کند تا حرارت به شکل یکنواخت به همه جا برود در غیر این صورت گوشه هایی از نان سوخته و ضایع میشود. این میله آهنی نوک تیزش برای افراد مبتدی موجب سوراخ کردن نان می شود. ایزار دیگر «نون اَو زَن» است که باید مدام به نانها رطوبت بپاشد تا نسوزند و بیش از حد خشک و شکننده نشوند. گاهی همزمان چهار نان یا بیشتر روی تاوه هست و این کار را یرای زنی که مشغول تفت نان است سخت میشود.

نانها را پس از پخت روی در «تویزه» میگذارند و سپس نانها را در ظرف بزرگی از جنس حصیر که به آن «کِفَه» می گویند قرار میدهند. این ظرف بر «سه پایه نون» ای به ارتفاع یک و نیم متر قرار دارد تا از دسترس مرغ و دام و یا موش و ... در امان باشد.

زن خانه هز روز به اندازه مصرف مقداری نان را در سفره گذاشته و با «نون اَوزَن» به انها آب پاشانده تا منعطف و نرم شود و آنها را دسته بندی می کند(هر دو نان یک بسته) و در کِفَه کوچکتری می گذارد.

شله ماشکی

: مواد اولیه این خوراک نیز ماش و برنج است، ماش را آن قدر میجوشانند تا پوستهاش باز شود و برنج را به آن اضافه می نمایند، سپس به آن پیاز داغ اضافه می کنند. این خوراک بیش تر در زمستان تهیه می شود

پلو محلی:

 مواد اولیه آن برنج، قارچ و لیزک است. لیزک را با آب میجوشانند تا خوب نرم شود بعد برنج را به آن میافزایند. قارچ خشک شده تمیز را در آب نگاه داری کرده تا نرم شود و سپس آن را به مخلوط برنج و لیزک اضافه میکنند تا دم بکشد.

آبگوشت:

 آبگوشت متداول ترین غذای عشایر این منطقه است که از گوشت و حبوبات تشکیل یافته است..

دمپخت:
 مواد اولیه این غذا برنج و ماش یا برنج و عدس است. ابتدا ماش یا عدس را طوری میجوشانند تا نرم شود اما پوسته آن باز نشود، قبل از باز شدن پوسته، برنج را به آن اضافه میکنند تا برنج هم نرم شود، سپس آن را آبکش کرده و دم میکنند

قورمه

گوشت گوسفند را از استخوان جدا کرده و با پیه سرخ کرده و با اضافه کردن مقداری نمک آن را در ظرفی که از
پوست درست شده نگهداری می کنند. در مناطق سردسیری و یخبندانهای زمستانه از این غذا استفاده می شود.

دنگو
آش دنگو از غذاهای محلی استان کهگیلویه و بویراحمد است که سرشار از حبوبات می باشد و در فصل زمستان بیشتر رواج دارد چون به اعتقاد مردم استان این آش برای سرماخوردگی بسیار مناسب است.
مواد لازم:
عدس، لوبیا چشم بلبلی، لیزک (گیاهی است دارویی که در فصل بهار در استان کهگیلویه و بویراحمد می روید)، ماش، نخود، گندم، ادویه، زردچوبه، نمک و آب به مقدار لازم.
طرز تهیه: ابتدا آب مورد نیاز را اضافه می کنیم و اجازه می دهیم تا جوش بیاید. بعد از به جوش آمدن گندم را اضافه می کنیم ( گندم به نسبت مواد دیگر باید زیادتر بپزد و همچنین زمان پخت آن از سایر مواد بیشتر است).
بعد از چند دقیقه که گندم پخت، نخود را اضافه می کنیم و در ظرف را می بندیم و منتظر می مانیم تا کاملا پخته شود. بعد از پخت کامل گندم و نخود بقیه مواد را اضافه می کنیم و اجازه می دهیم تا مواد کاملا با هم پخته شوند

پلو کنگری

پلو لیزکی

ماست بیلهر